Тэртээ алсран өнгөрсөн он жилүүдийн нугачаанд ч суут хүмүүний алдар гавъяа бүдэгрэн замхаралгүй өнөөгийн бидний үе хүртэл дуурсан ирсэн нь түүх сударын ач гэлтэй.
Хэвлэгдэн гарсан тэр цагаас нь эхлэн заавал унших ёстой номнуудийнхаа жагсаалтад багтаагаад байсан нэгэн ном бол зохиолч Б.Сарантуяагийн бичсэн Сорхугтани Роман байсан билээ. Саяхны нэгэн өдөр энэхүү романыг унших завшаан тохиосон тул баяртай нь аргагүй номоо дэлгэн уншлаа. Монгол төрийн түүхэн гайхалтай он цагаар аялах боломж олгосон зохиолч бүсгүйд ч мөн талархан суулаа. Номын талаарх сэтгэгдэл гэхээр номон дээрх үйл явдлыг нуршхыг хүссэнгүй.
Уг номын хуудсыг нээн уншиж эхэлсэн мөчөөс эхлэн унших тусам улам татагдах бөгөөд бодож байснаасаа ч түргэн уншаад дуусгачихав. Энэ нь ч аргагүй биз. Зохиолч маань уг бүтээлээ элдэвийн уянгын халилгүй энгийн агаад бүлэг хэсэг хоорондыг урсангүй сайхан холбон бичсэнтэй холбоотой биз. Хэт хүнд үг хэллэггүй атлаа Монгол хүн бүрийн мэдвэл зохих ёс суртахууны сургааль энэ номонд бүрэн агууладгсан мэт санагдна.
Одоогоос 6 жилийн өмнө уншиж байсан Чингис хааны алтан аялгуун нууц хэмээх номноос Сорхугтани Бэхи хатны сургаалийг уншиж байх тэр үед, энэ хүн яагаад ийм холыг харсан ухаантай, далдыг хардаг мэт мэргэн үгстэй болохыг нь гайхан өөрөөсөө асууж билээ. Харин энэ асуултынхаа хариултыг Сорхугтани Романаас олж чадлаа гэж бодно. Тэрбээр далдыг хардаг хүн ч биш, идтэй шидтэй бөө удган ч биш харин эрдэм номонд төгс гэгээрсэн саруул ухаантай эх хүн байжээ.
Сорхугтани Бэхи хатны амьдрал сургааль өнөө цагт ч бидэнд ихийг ухааруулах аж. Энэхүү роман нь сэтгэл догдлуулж зүрх чичрүүлсэн зохиол бичлэг гэхээсээ илүүтэй уншиж тунгаан сэтгэлдээ цэнэх олон сайхан сургаалийг агуулсан бүтээл болж. Ялангуяа өнөөгийн бидэнд ирээдүйгээ харахын тулд өнгөрснөөсөө суралцах бэлэн жор болсон бүтээл гэж бодно.
Учир нь хүний нийгэм хичнээн хөгжлөө гээд хүний ёсон хэзээд хэвээр байх тул түүхэн зохиол бүтээл гэдэг үргэлжид үнэ цэнэтэй байдаг. Тийм ч болохоор энэхүү зохиолыг Монгол хүн бүр уншиж тунгаагаасай гэж бодож байна.
Анараа.
2014.05.15